Pozdravljam te sa uzdahom, o razure nečuveni,
O grobnico Pompejeva! Evo mene na tvom brjegu,
Žedan pogled da nasitm, ljubopitstvo da ugasim,
Na tvojijem razvalama, na gorama od pepela,
Da izlijem sažaljenje nad ljudskjem stradanijem,
O kako su divna, krasna i prelesno iskićena
U svom rodu, u svom vkusu, sva zdanija Pompejeva.
(Odlomak iz poeme Polazak Pompeja)
Petar II Petrović Njegoš, crnogorski vladar, pjesnik i filosof preuzeo je u novembru 1850. godine još jedno putovanje u svijet. Na njemu se zadržao duže od pola godine. Samo dva mjeseca poslije povratka je umro.
Kao i ranije put ga je vodio preko Kotora i Trsta. Nastavio je dalje za Beč gđe će boraviti više neđelja. Po savjetu ljekara odlazi na jug Italije. U Napulj stiže 5. januara 1851. godine. Boravak u Napulju praćen je raznim aktivnostima. Sa Kraljem Ferdinandom II sastaje se više puta. Penje se na Vezuv i u dva navrata posjećuje arheološka iskopavanja u njegovom podnožju. Njegoš je o posjeti Pompeju zapisao ovo: "Njegovo veličanstvo Ferdinand II, kralj obje Sicilije, blagoslovio je da se jedne kuće otkritije učini u mom prisustvu, i tako 20 i nekoliko rabotnikah rabotali su nekoliko dana. 4. marta u mome prisustviju rabota se dokonči i kuća (kućište) se otkrije okolo 15 lakatah duga, 7-8 lakatah široka, toliko visoka. Tri je glavne kartine (in fresco) ukrašavaju (bez manjijeh), a četvrta je na četvrtu stranu zbrisana vremenom". I Ljubomir Nenadović u svojim zapisima kaže da su slike otkopane u njihovom prisudtvu. Otkrivene su slike Herkula i Omfale, Perzeja i Andromede i Evrope na biku. Ova posljednja, po svjedočenjima Garsie Garsie 1851. godine, zavijek je nestala kada se tokom otkopavanja zid srušio i poznata je samo kao crtež Đuzepea Abate, koji je loše očuvan. Istovremeno izgubljena je freske žene koja pruža papirus jednom čovjeku.
Po Njegoševoj pośeti kuća je dobila ime Casa del Principe di Montenegro (kuća Gospodara Crne Gore). To je apelativ (sa kojim nije označena samo jedna kuća) jer obuhvata i susjedne objekte na čijem otkopavanju je radio princ Sangiorgio. Slike iz kopa (Scavo del Principe di Montenegro) izrezane su sa zidova i predate Arheološkom nacionalnom muzeju u Napulju (Museo Archeologico Nazonale di Napoli) gdje se čuvaju. One potiču iz vremena prvog rimskog imperatora Avgusta.
Casa del Principe di Montenegro nalazi se u blizini Porto Marina na Ostrvu 16, a to je južna polovina onoga što je poznato kao Insula occidentalis. Građena je u I vijeku stare ere na ivici preistorijskog toka lave. To je bila velika i luksuzna kuća na dva nivoa, konstruisana iz dva elementa sa jednim velikim i jednim manjim atriumom, i poprečnim peristilom. Otkopavana je 1846, 1851. i 1872. godine. Savezničko bombardovanje 1943. godine sasvim je uništilo predvorje, tablinum, atrium sa susjednim sobama i stepenice. Uništen je i peristil. Rekonstrukcijom 1950. godine dobijen je ulazni portal sa mermernim pragom, impluvium i puteal. Prema opisu koji je ostavio arheolog Giuseppe Fiorelli kuću je nemoguće rekonstruisati. Vremenom su izgubljeni mnogi dekorativni elementi, zidni i podni ukrasi, poznati samo po crtežima ili izvještajima, a jedan od zidova je proizvoljno obnovljen.
Zgrade koje su otkopane u Pompeju u većini slučajeva nose ime nekoga od ljudi koji su živjeli u njima. Njegošu, koji se izuzetno zanimao za arheološka istraživanja u podnožju Vezuva, ukazana je čast i poštovanje da jedan objekat dobije ime po njemu. S druge strane pjesnik će pozdraviti pepelom zatrpani grad sa poemom Polazak Pompeja.
Zdanija Pompejeva, koja su otkopana i još se uvijek otkopavuju imaju višestruki značaj. Sa mnogima od njih bave se arheologija, istorija, arhitektura, sociologija i druge oblasti.
Literatura:
Masanori Aoyagi - Umberto Pappalardo, Pompei (Regiones VI-VII) Insula occidentalis, University of Tokyo, 2006.
Ljubomir Nenadović, Pisma iz Italije, Obod Cetinje, 1974.
Stuttgart, 2013.
©Momir Delibašić
Kommentar schreiben